16 maart

Een 150mm-granaat is in de bunkerschuilplaats nr. 3 gevallen. die nog niet helemaal afgewerkt was. Ze ontploft na contact, heeft het dak vernield en de scherven hebben zich in de mooie omgeving van post in de grond geboord. Niemand raakte gewond. Een echt mirakel, want iedereen was binnen. Luitenant Fritz de Menten leidt opdat ogenblik het detachement. Wij moeten de schade herstellen. Ik ga nog maar eens mee met het groepje. Bij Fort Knokke vergis ik me in het donker: ik neem een brede sloot voor een pad en tuimel in het water tot aan de schouders. Het koude water grijpt me naar het hart en ik zou verdronken zijn. Gelukkig kon ik de wandelstok grijpen die een soldaat me stevig toestak. Ik beleef een heel slecht emotioneel moment. Tot overmaat van ramp beginnen de Duitsers onze sector te beschieten en is er geen mogelijkheid om terug te keren. De mannen herstellen snel en goed de beschadigde post. Ze zijn buitengewoon, onze kleppers, ze ontwijken de balletjes van de schrapnels die rondom hen vallen. Aarde, modder en water, die in de lucht gegooid worden door de explosies, verblinden hen. De kogels en de granaten sissen hen om de oren. Deze overvloedige besproeiing duurt drie kwartier. Ik verzorg onze gewonden onder vijandelijk vuur en dan keer ik snel terug naar Lo om me te drogen, want de kou dringt binnen tot in mijn botten.

Bij de Dugardeins krijg ik gelegenheid om me te wassen en andere kleren aan te trekken. Ik draag ondergoed van Enopel. Ik steek me in een van zijn kostuums en ze maken er een excellente kop koffie voor me klaar. Een weldoende warmte maakt zich van mij meester. Ik nestel me in een goed bed en slaap zonder wakker te worden tot de volgende middag. Nu voel ik me niet meer ongeschikt. Ik ben genezen dankzij de goede zorgen van die lieve mensen.

14 maart

Ik vind toch logement voor ons bij Fintele. In onze sector worden drie Duitsers gesignaleerd. Ze naderen de vooruitgeschoven post nr.2 op de rechteroever van de Ieperlee en onderzoeken de twee posten op de linkeroever. Het bevel wordt gegeven om er niet op te schieten. In de namiddag keren dezelfde Duitsers terug en op het ogenblik dat we ze willen aanvallen, merken we dat ze gevolgd worden door een vijftigtal anderen, waaronder mitrailleurs. De vijf man van post nr.3 moeten zich terugtrekken op nr. 1. De direct bedreigde post nr.2 kiest vurend de aftocht. De Duitsers bezetten posten 2 en 3. Onzeverwittigde artillerie treedt onmiddellijk in werking en bestookt die stellingen. Bij het zesde schot muizen de Duitsers, onder wie verschillende gewonden, ervanonder, elkaar ondersteunend.

Onze mannen achtervolgen hen onmiddellijk en bezetten opnieuw hun stellingen. Daarna wordt alles rustig. Maar de schuilplaatsen zijn vernietigd en de geniemannen worden opgetrommeld om de stellingen in stevige schuilplaatsen te veranderen zodat er twee mitrailleurs geïnstalleerd kunnen worden.

Wij vertrekken met een peloton op verkenning om 19.00 uur. Deze eerste expeditie naar post 3 bezorgt ons een lugubere indruk. Wij moeten ongeveer een halve kilometer afleggen vóór onze eerste linies. Het is erg donker en erg nevelig. We nemen een bootje aan Fort Knokke en varen zachtjes de leperlee op. Links van ons zomen bomen als reusachtige schildwachten de oever af. Hun takken zijn op verschillende plekken afgeschoten, ze bedekken de oever of drijven op het water. Een grote boom die halfweg doorgeslagen is, maakt een bijzondere indruk. De bovenste helft leunt helemaal tegen de buurboom, die hem met zijn brede armen ondersteunt en belet te vallen. Als de wind hen beweegt, schijnt de grote boom zachtjes de ongelukkige tegen zijn borst te wiegen. Wij varen met een bootje dat lekt. Wat verder drijft een verdronken koe te midden van het kanaal. Bij onze doortocht verlaten de ratten het kadaver en duiken met doordringende kreetjes in het water. Rechts van ons is post nr. 1 goed bewaard, aan het oog van de vijand verborgen door een klein bosje. Bij onze nadering kucht de schildwacht, dit is een overeengekomen teken, waarop onze stuurman op gelijke wijze antwoordt. De absolute stilte wordt slechts gestoord door een kleine waterval die van de overstroomde oever neerwaarts murmelt. We naderen de vijand. We twijfelen of hij zich niet opnieuw in de omgevin van onze posten heeft gewaagd en ons wil verrassen. In dat geval zouden we ons niet kunnen verdedigen en zouden wij ongetwijfeld omkomen op dit frêle bootje te midden van de inundatie. Nu links van ons vinden we post nr, 2, die vanmiddag door de vijand werd veroverd en daarna vernield door onze artillerie. We stappen even uit en plaatsen schildwachten in alle richtingen. Dan gaan we snel aan het werk. Met schoppen en pikhouwelen weten onze manschappen op korte tijd de stelling weer in orde te brengen. Zakken met aarde ondersteunen balken en balkjes, waarop weer nieuwe zakken met aarde worden gestapeld. De schietgaten voor geweren en mitrailleurs tekenen zich af en om 03.00 uur is het werk klaar. Geen alarm, geen enkele verstoring, bijna om spijt van te krijgen. We stappen weer in de boot. Om 05.00 uur slaap ik als een marmot bij vader Bartholomeus van Fintele in een klein bed onder de pannen.

Ik ontwaak om 13.00 uur. Men meldt ons dat we vannacht hetzelfde werk als gisteren moeten uitvoeren bij post nr.3, dat wil zeggen bij de sector die het dichtst bij de vijand ligt. We bevinden ons op honderd meter van de vijandelijke schildwachten. Door deze vaststelling is het werk moeilijker en ook door de aard van het terrein, waarin veel stenen steken. Het is een zachte nacht, de sterren fonkelen en de Duitse vuurpijlen werpen voortdurend een verblindende klaarte op het watervlak. Onze mannen werken alsof de Duitsers zich mijlenver bevinden. Hun pikhouwelen en schoppen klinken hard op de pannenbrokken en de stenen. De vijand moet ons bijna zeker zien en horen. Waarom vuurt hij niet.? Is de les van gisteren voor hem voldoende geweest of wantrouwt hij de op een uitdaging lijkende zorgeloosheid van onze manschappen?

Plots barst een gedonder van kanonnen en geknetter van geweervuur los uit de richting van de vijand. Rechts, links, overal hoor je de granaten fluiten. De bodem trilt, de gordijnen van de nacht worden brutaal opengescheurd door bliksems van explosies en door de lichtstrepen van de vuurpijlen. Algauw weerklinken die donderslagen voor, achter, links, rechts als gek geworden echo’s, die afketsen tegen de horizon in alle richtingen Je zou je op het laatste oordeel wanen: de hemel staat in vuur; de schokkende bodem trilt angstwekkend en lijkt tot in zijn diepste ingewanden open te scheuren. Dit verschrikkelijke lawaai rolt in alle richtingen naar de hoeken van de aarde en lijkt op de stem van God als wreker gewekt door de losbrandingen. We hebben ons allemaal vlak bij de vijand op de grond geworpen. Elk ogenblik verwachten we een zware granaat. Ook ik lig tegen de grond, terwijl ik met de vingertoppen mijn trommelvliezen bescherm tegen de losbrandingen en het sinistere gesis. Dat duurt ongeveer een half uur; dat wil zeggen een eeuwigheid. Angstige minuten tikken traag weg. Maar stilletjesaan vermindert de stem van de vijand, getemperd door de slagen van onze artillerie en alles valt stil. Wij herbeginnen aan onze schuilplaats en werken tot 05.00 uur. We zijn gelukkig dat we naar ons kantonnement kunnen terugkeren zonder al te veel onder die furie te hebben geleden. Onze mannen zijn kalm en waardig gebleven. Het zijn van die kleppers op wie je kunt rekenen.

In de vroege morgen vertrekken we naar ons werk. Het is mistig. De Duitsers zullen ons niet opmerken, we hoeven geen schrik te hebben. Naar verluidt zijn hun linies tegenover de onze dunner bezet, zodat ze meer manschappen tegenover de Britten kunnen inzetten. We maken een mooi artillerieduel mee. De onze vuurt snel en de granaten vliegen fluitend boven onze hoofden voorbij om dood en vernietiging te brengen bij de vijand, die eerst niet van antwoord dient. Plots ontploffen drie schrapnels links van ons. We houden op met het werk en schuilen. Ik ben in een observatiepost van de artillerie. De luitenant leent me een ogenblik zijn uitstekende verrekijker en zo kan ik zien hoe onze granaten bij de vijand openspatten. Voor ons ligt de IJzer die uit zijn oevers is getreden en een uitgestrekt meer vormt waaruit hier en daar ruïnes en beschadigde bomen steken na zoveel beschietingen. Krengen van paarden en koeien liggen er met opgezwollen buiken in staat van ontbinding. Ratten dwalen er omheen en doen er zich te goed aan. Rondom hen fladderen kraaien die ook hun deel opeisen. Dieper in het water rusten nog vele soldaten. Het gewicht van hun uitrusting belet dat ze boven komen drijven. Een weinig voor ons staat een klein bosje waarachter een voorpost ligt. Daar dwalen vier koeien rond op avontuur. Sinds twee maanden voeden ze zich met het schrale gras dat ze op hun eilandje vinden. Het artillerieduel dooft langzaam uit
In de namiddag wordt het zoeken naar een nieuw kantonnement. Tevergeefs lopen we de hele omgeving af, niets te vinden. Dat is pech na alle vermoeienissen van de dag, als je dan zelfs geen plaatsje vindt in een schuur.

We moeten ons logement afstaan aan de IVde legerdivisie. Voor vannacht staan we dus op straat. We vernemen uit officiële bron dat de Britten vijf kilometer zijn opgerukt in de streek van La Bassée. Dit goede nieuws doet me de hardheid van het bestaan vergeten en ik droom er heerlijk van om binnenkort mijn lieve familie en mijn huisje terug te zien.

Kantonnement bij de Fintele aan de IJzer. De kerk van Reninge brandt als gevolg van een beschieting met brandbommen. De toren is voor de helft vernield. 's Avonds vertrekken we naar het front om de eerste linie te versterken en om colonnepaden aan te leggen. We werken tot 2u. Kalme nacht in de sector. De Duitsers verlichten onze linies met vuurpijlen, ze geven heel wat signalen waarvan wij niets begrijpen. Er zijn vuurpijlen van alle kleuren. Het is als een vuurwerk op een goede ouderwetse kermis. Plots weerklinkt hevig geweervuur rechts van ons. Naar verluidt zouden de Britten in de aanval gaan. Het geweervuur laait bij herhaling drie maal op om dan zachtjes uit te doven. In de verte vermindert de gloed van de kerk van Reninge langzaam in de nevelige nacht.

9 maart

Verschillende granaten omkaderen de hoeve Dugardein in Lo. Gelukkkig raakt niemand gewond. De hele familie blijft er wonen.

8 maart

We worden aangeduid om de 1ste Cavaleriedivisie te vervangen in de sector Fort Knokke en het Veermanshuis. We kantonneren in Gijverinkhove in de hoeve De Corte.