30 oktober

De schade aanricht door de moffenbandieten wordt alom hersteld. De daken worden opnieuw gedekt en ruiten worden in vensters gezet. Er wordt zonder ophouden gewerkt aan straten, spoorwegen en bruggen. Deze van Aalter is al bijna volledig hersteld. Ik heb het niet over de noodbrug, want die lag er al vanaf de eerste dag dat wij aankwamen.
Hartelijk gefeliciteerd met jouw verjaardag mijn lieve Mélanie, het zal ongetwijfeld de laatste zijn die we niet bij mekaar zijn.

29 oktober
​
Er is veel beweging in het dorp, vooral veroorzaakt door militairen, maar ook door enkele burgers. Dat zijn niet alleen mensen van Aalter, maar ook uit plaatsen die dichter bij het front gelegen zijn en die te lijden hebben onder vijandelijk vuur.
Zoals bij het begin van de campagne reeds het geval was, waait overal onze nationale vlag en iedereen geeft tricolore banden mee, maar de soldaten krijgen geen versnaperingen meer aangeboden zoals in 1914, want de ongelukkige inwoners hebben niets meer om aan te bieden. Nu is het net omgekeerd want wij zijn nu rijker dan zij.

28 oktober
​
Ik heb bezoek gekregen van Georges, die momenteel in Wingene ligt. Hij heeft 3 weken geleden zijn eenheid vervoegd en heeft daarmee deelgenomen aan het offensief in het bos van Houthulst, waar hij veel interessante zaken moet hebben gezien. Hij heeft er me enkele van verteld, maar ik laat het aan hem over om ze te beschrijven.

27 oktober
​
Weer blijdschap wanneer ik deze morgen een brief ontvang van mijn lieve echtgenote, gedateerd op de 7de dezer. Men ziet aan de snelheid waarop de briefwisseling uit het bezette land ons bereikt, dat er verandering komt. Ik vraag me af of het niet beter zou zijn om een paar dagen te wachten om te antwoorden, want de brieven zullen binnenkort rechtstreeks kunnen verstuurd worden. Het is echter zo dat ik er nog eer zal zijn. Het nieuws over alle leden van de familie in de brief maakt me gelukkig.  Ik denk dat het niet lang meer zal duren vooraleer ik mijn moeder zal terugzien. Wat een mooie dag zal dat worden. Ze zit wellicht met ongeduld te wachten.

26 oktober
​
We zijn nog steeds niet bevoorraad. Ik heb aan generaal Beaurain gevraagd of ik bij hem mocht gaan eten.
Wat een gelukkige verrassing vandaag: ik kreeg een brief van mijn kleine Augusta (gedateerd op 30 september), die me blij heeft gemaakt en gerustgesteld. De lieve kleine is benieuwd me terug te zien, maar zou ze me nog herkennen? Die vraag stel ik me dagelijks, maar ik kan ze niet beantwoorden. Spijtig genoeg vind ik hier niets noemenswaardig om aan je collecties toe te voegen. Nog een beetje geduld en weldra zullen we mekaar terugzien en kunnen we ons met die zaken bezighouden.

25 oktober
​
Om 8 uur ben ik vertrokken naar Aalter. Onderweg nog veel beschadigde huizen gezien en kapotte vensters. Alle kruispunten, alle bruggen, zelfs die over de kleinste sloten, zijn opgeblazen. Veel bomen ondergingen hetzelfde lot. We passeren achtereenvolgens in Lichtervelde, waar de kerk vernietigd werd, Zwevezele, Wingene (kerk vernietigd) en Ruiselede (kerk intact). Die gemeente heeft weinig te lijden gehad. Aalter is gespaard gebleven, behalve de kerk die gedynamiteerd werd, waardoor ook de omliggende huizen beschadigd werden.
De ganse 4DI en een tal van andere diensten zijn hier ondergebracht. Ik installeer mijn infirmerie en ga logeren in het Instituut Sint-Antonius, een bejaardentehuis. Het etablissement huisvest ook een vooruitgeschoven operatiepost. Aangezien de ravitaillering ons niet heeft bereikt eten we wat we kunnen vinden. In de omgeving vallen nog obussen.

24 oktober
​
Ik ben de ganse dag bezig geweest met inpakken en alles in wagens te laden. ’s Avonds musiceren we bij de mensen waar ik bij logeer, zoals we ook reeds de andere dagen in Torhout deden.

23 oktober
​
Ons Evacuatiehospitaal van het Leger bij het station van Torhout zal vanavond eindelijk functioneel zijn. Ik ben in de wolken want mijn hospitaal ligt overvol en er worden nog steeds zieken en gewonden binnengebracht, zowel burgers als militairen.
Het objectief voor onze troepen voor morgen is de bevrijding van Gent. Mijn moeder moet vol ongeduld zitten te wachten, nu we voor de poort van de stad staan. Tot binnenkort mijn teerbeminde mama. Het wordt onze voorlaatste etappe. We zullen gerust kunnen zijn wanneer onze families achter ons zijn. Geen zorgen meer dat die boosaardige beesten hen nog kwaad zouden kunnen berokkenen. Ik krijg het bevel de 25ste mijn sectie in Aalter te installeren.

22 oktober
​
Alle verkeersaders in de stad zitten vol. Het verkeer is intens. Op alle momenten zijn er wagens die stoppen in de straten en zodoende de passage van andere blokkeren. Van een vooruitgang gesproken die niet vooruitgaat. Wat moet dat niet zijn bij degenen die terugtrekken en op de voet gevolgd worden. Gelukkig waren er in 1914 nog niet zo veel wagens, want anders zou het desastreus afgelopen zijn.
Mijn evacuaties verlopen slecht bij gebrek aan transportmiddelen, vooral omdat de af te leggen weg lang is. Binnenkort, zo belooft men ons tenminste, zullen de treinen tot in Torhout rijden. Liefst zo vlug mogelijk.

21 oktober
​
We gaan met grote stappen vooruit. Onze troepen zullen weldra in Gent staan en zal ik het immense genoegen smaken om mijn moeder te omarmen.
De zieken en gewonden stromen binnen. Ik verdrink letterlijk.

20 oktober
​
De inwoners keren in groten getale terug. Op alle aangezichten staat de vreugde te lezen, die nog wordt aangewakkerd door de onophoudelijke stroom van regimenten, de fanfare op kop. Het is een groots militair vertoon.

19 oktober
​
Ik hen van de ganse nacht niet geslapen van de kou. Vanavond zal ik mijn eigen dekens hebben, zodat het niet meer zal voorvallen. De vijand heeft alle beddengoed van de eigenaars meegenomen. Wanneer mijn post opgezet is, maak ik een wandeling door de stad. Vele huizen zijn beschadigd door obussen want de bandieten hebben na hun vlucht Torhout nog gebombardeerd gedurende de nacht. Alle ruiten in de agglomeratie liggen aan diggelen. De kerktoren ligt ook in puin, de moffen hebben hem laten springen voor ze zich terugtrokken. De mensen waar ik bij logeer kunnen niet vriendelijker zijn. Ik ben hen gaan opzoeken bij de vriendin die ze huisvest en stel u mijn verrassing voor wanneer ik daar iemand herken die ik vroeger gekend heb, net als haar familie in Oostende.
Deze namiddag liet generaal Michel het 19de linieregiment voor hem defileren op de Grote Markt. Zoals steeds was hij er vriendelijk voor mij.
De talrijke bevolking is erg dienstvaardig en is inde wolken met de terugkeer van ons leger.

18 oktober
​
Vannacht kreeg ik het bevel me klaar te houden om te vertrekken. Ik ben dus om 6 uur opgestaan en na al mijn patiënten verzorgd te hebben en mijn wagens geladen, heb ik om 15 uur Sint-Rijkers verlaten om naar Torhout te gaan. Eindelijk rukken we op. We zegevieren over de ganse lijn. Wat een pelgrimstocht heb ik gemaakt. Ik stak de plaatsen over waar onze troepen 4 jaar lang heroïsch stand hebben gehouden over een terrein van 8 km breed langs weerszijden van de beroemde IJzer. Er rest niets meer, alles is verwoest. Overal ruïnes en afgeknakte bomen, batterijposities, loopgraven, beschermingen tegen de artillerie, obusgaten van alle groottes. Via wegen in erbarmelijke staat komen we eindelijk bij de IJzer aan, die we om 17 uur oversteken. Mijn hart bonst hard: de grens die me van mijn geliefden scheidde is eindelijk overschreden. De vier jaren van lijden en miserie zijn vergeten. Maar onze haat tegenover onze verdrukkers neemt nog toe.
Eerst volgen we een planken weg van 4 km om zo in Woumen aan te komen, waar enkel nog ruïnes staan. Een beetje verder ligt Zarren waar ook alle huizen beschadigd zijn, evenals in Handzame en Kortemark. Bij het verlaten van dit laatste dorp zien we voor het eerst een huis dat nog intact is. Rond 20 uur komen we in Torhout aan, waar we bij het binnenrijden een Belgische vlag zagen. Wat een vreugde en verrukking. We zien voor het eerst onze kleuren wapperen op het heroverde territorium. Nadat ik voor het logement van mijn personeel gezorgd heb, leg ik me te rusten. Ik lig in een verlaten huis, waarvan de eigenaars logeren bij vrienden in de stad. De wind heeft vrij spel in mijn kamer want alle ruiten zijn gesneuveld. Maar wat maakt het uit, we triomferen.

17 oktober
​
Is de dag van de weerwraak eindelijk aangebroken? De berichten die we opvangen zijn bijna te mooi om te geloven. Zo wordt er vanavond gemeld dat Kortrijk, Torhout, Gistel en Oostende zouden heroverd zijn. De vijand zou de kust opgegeven hebben, maar niet zonder eerst De Panne en Adinkeke nog gebombardeerd te hebben met grof geschut. Er is zelfs sprake van slachtoffers. Een andere klok: 15 moffenofficieren zouden terechtgesteld zijn in Houtem, beschuldigd door ontsnapte burgers uit de bevrijde steden, die hun beulen formeel zouden herkend hebben. Goede zaak, op die manier zullen alle moordenaars en brandstichters die ons land nog infesteren vernietigd worden. Het hoeft niet gezegd in welke zenuwachtige staat we ons tegenwoordig bevinden. Ik wacht elk moment het bevel te krijgen om op te rukken, en het zal met een nooit geziene vreugde zijn dat ik mijn wagens zal laten laden.
Ik voeg aan mijn nota’s het antwoord van president Wilson toe op de vredesaanvraag van Duitsland. Het antwoord is van dien aard dat we het wensen. Geen vrede zonder voorwaarden. Weg met Duitsland. Uitroeien. Aan ons de overwinning en lang leve België.

16 oktober
​
Het is een schande hoe men ons uitlacht. Het is nu 48 uur sinds de aanval werd ingezet en we wachten nog steeds op de eerste berichten. Gisteren reeds wist men in Parijs en de rest van Frankrijk wat er gaande is, terwijl wij, die aan het front zitten, die de zieken en gewonden verzorgen, aangewezen zijn op de kranten om enig nieuws te vernemen, en op de koop toe bereiken die ons niet. Wat een mooie organisatie! Wij horen slechts berichten zonder enige staving, die bijna tegengesproken worden nog voor we ze gehoord hebben.
Om 11 uur sleepte een troep van 500 gevangenen zich op de steenweg voort, gevolgd door een andere van 200 man om 13 uur.